بروزرسانی: 26 تیر 1404
غذا خوردن کودکان؛ چگونه اشتهایشان را افزایش دهیم؟
p>تو که مادر یا پدر یک کودک هستی، حتماً می دونی اون لحظاتی که می خوای بچه ات رو روبه روی بشقاب غذاش ببینی و هیچی نخورده باشه، چقدر استرس آور و کلافه کننده ست، نه؟ من خودم وقتی بچه های خودم کوچیک بودن، گاهی حس می کردم دارم با یک معمای بزرگ سروکله می زنم؛ اینکه چطور می تونم اشتهای بچه هامو تحریک کنم بدون اینکه مجبور باشم سر میز غذا داد و بیداد کنم. خب، امروز قراره با هم درباره یکی از پرتکرارترین دغدغه های خانواده ها، یعنی «غذا خوردن کودکان و افزایش اشتها» حرف بزنیم. این مقاله پر از نکات علمی ولی به زبان خودمونی و با کلی تجربه شخصیه که دوست داری بدونی!چرا اشتهای کودکان همیشه ثابت نیست؟
اول از همه بیایم قبول کنیم که اشتهای یک کودک، مثل چرخ وفلک می مونه؛ بالا و پایین داره! طبق تحقیقات اخیر مرکز بهداشت کودکان ایران (1399)، تغییرات اشتها به دلایل مختلفی مثل رشد جسمانی، شرایط روحی، بیماری های خفیف یا حتی تغییر فصل اتفاق می افته. پس نباید نگران بشیم اگه یه روز بچه مون خیلی کم میل به غذا داره. به قول یکی از دوستانم که همیشه می گه: «بچه آدم که چندان فرق نداره، یه روز می خوره، یه روز نه!». ولی خب وقتی این کم اشتهایی ها طولانی بشن و به کاهش وزن بیانجامن، باید دست به کار شد.
راهکار اول: تنظیم ساعت غذا خوردن با نظم و ملایمت
یه چیزی که من خیلی بهش باور دارم، تنظیم زمان مشخص برای وعده های غذاییه. وقتی بچه می دونه مثلاً ساعت 6 عصر موقع شام هست، بدنش هم آماده می شه که اشتهای خودش رو باز کنه. البته منم می دونم بچه ها مسئولیت پذیر نیستن! اما اگر به جای عشق و دعوا، به آرامی اما مداوم بهشون یاد بدیم که هر روز غذا خوردن قانون داره، شرایط بهتر می شه. همچنین، به گفته دکتر «زهرا کاظمی» (متخصص تغذیه کودکان، مجله سلامت، 1401) باید از دادن میان وعده های پرچرب و شیرین در فواصل نزدیک به غذا خودداری کنیم، چون باعث کاهش اشتها می شن.
مواد غذایی که اشتها را بی دردسر تحریک می کنند
وقتی کودک میلی به غذا نداره، لازم نیست صد جور خوراکی تو بشقاب بریزی. باید خلاق باشی! مثلاً ترکیب مواد غذایی رنگارنگ و خوش بو مثل سبزیجات بخارپز شده همراه با کمی روغن زیتون یا استفاده از حبوباتی مثل عدس و ماش که پروتئین خوبی دارن، بسیار موثره. یادت باشه، بچه ها عاشق شکل ها و رنگ ها هستن؛ برای همین پیش غذاهای ساده مثل هویج و کدو خلال شده کبابی رو بخورون. البته توی کتاب «تغذیه کودک از نگاه علم و تجربه» نوشته شده که طعم های تند و خیلی ترش معمولاً برای کودکان جذاب نیست و بهتره ملایم باشه.
چطور بازی و تعامل، اشتهای کودکان را بیشتر می کند؟
حالا این یکی از رازهای پرطرفدار منه: بازی! آیا می دونستی دعوت بچه به بازی های مرتبط با غذا مثل چیدن سفره، رنگ آمیزی بشقاب یا حتی مشارکت در آماده سازی غذا می تونه خیلی انگیزه بده؟ تجربه من میگه وقتی بچه ها در فرایند تهیه غذا نقش دارن، انگار گشنه تر می شن. در مقاله ای منتشرشده در مجله Child Nutrition، پژوهش ها نشون داده که مشارکت کودکان در آشپزخانه می تونه اشتهاشون رو تا 30٪ افزایش بده! پس به جای اینکه کودک رو مجبور کنی فقط غذا بخوره، بی خیال باش و بازی رو وارد ماجرا کن.
تغذیه روانی؛ چرا یک لبخند هم به اندازه غذا مهم است؟
شاید به نظرت عجیب بیاد ولی بخشی از تغذیه کودک، روانیه. حال خوب، محیط شاد و بدون استرس سر میز غذا خوردن واقعا جادو می کنه. توی خانه ما، وقتی همه کنار هم هستیم و از روزمون حرف می زنیم یا حتی یه شوخی می کنیم، بچه ها بیشتر غذا می خورن. روانشناسان تغذیه نیز تاکید می کنند که فراهم کردن محیطی گرم و بدون فشار، اشتها را افزایش می دهد. قضیه مثل این می مونه که اگر یه نوازش کوچیک به قلب کودک بکنی، اون هم حاضر می شه یه قاشق غذای بیشتر بخوره.
نقش نوشیدنی ها و خوراکی های بین وعده ای در اشتهاآوری
حالا بریم سراغ بخش شیرین اما مهم، یعنی خوراکی ها و نوشیدنی ها بین وعده ها. اول اینکه نوشیدنی های شیرین مثل آبمیوه ها یا نوشابه به بین وعده ای تبدیل نشه، چون باعث پر شدن معده می شن و اشتها رو کور می کنن. اما چای کمرنگ همراه با لیموی طبیعی یا کمی عسل (برای کودکان بالای یک سال) می تونه هضم رو بهتر کنه و اشتها رو تحریک کنه. البته توصیه پزشکان اینه که آب ساده اولویت داشته باشه. همچنین آجیل های نرم و خردشده به مقدار خیلی کم می تونن انرژی خوب بدن و انگیزه برای وعده های اصلی رو بالا ببرن.
وقتی باید به متخصص تغذیه مراجعه کرد؟
گاهی اوقات، گول ظاهر نخور! اگه دیدی کودک مرتب از غذا خوردن امتناع می کنه، کاهش وزن داره یا علائمی مثل افت انرژی و خواب نامنظم دیده می شه، حتما به متخصص تغذیه کودکان مراجعه کن. براساس گفته انجمن تغذیه ایران، اختلالات اشتها در کودکان ممکنه ناشی از مشکلات پزشکی مثل کم خونی، اختلالات هضم یا حتی مشکلات روحی باشه. پس اگه راهکارهای معمول جواب نداد، حتما پیگیری تخصصی لازمه.
سخن آخر؛ صبر و حوصله بهترین ترکیب غذایی است!
اگر یه توصیه از من به عنوان کسی که از نزدیک با مشکلات اشتهای کودکان دست و پنجه نرم کرده باشه، اینه: عجله نکن و صبور باش. اشتهای کودکان یک شبه تغییر نمی کنه، ولی با رعایت نکات تغذیه، ایجاد محیط دوستانه، و مشارکتشون در مسیر غذا خوردن، می شه به نتایج فوق العاده رسید. یادت باشه که این مسیر، بخشی از آموزش زندگی اون هاست و تو تاثیرگذارترین فرد در این راهی. مثل من که می دونم یه روزی کودک منم شاید یه کم گیر بده، اما دیگه می دونم چطور با یه لبخند و خلاقیت می تونم دلش رو به غذا خوردن باز کنم. پس به خودت ایمان داشته باش و بدون که تغذیه صحیح، پایه سلامتی آینده س.
پرسش های متداول درباره افزایش اشتهای کودکان
- چرا بعضی کودکان اشتهای کمی دارند؟
- تغییرات رشد، بیماری های خفیف، شرایط روحی و حتی انتخاب های غذایی از جمله دلایل اصلی کم اشتهایی در کودکان است (منبع: مرکز بهداشت کودکان ایران، 1399).
- آیا دادن میان وعده های شیرین به اشتها کودک آسیب می زند؟
- بله، میان وعده های شیرین یا پرچرب می توانند موجب سیری زودرس و کاهش اشتها برای وعده های اصلی شوند (دکتر زهرا کاظمی، 1401).
- چقدر باید کودک را تشویق به غذا خوردن کنیم؟
- تشویق باید ملایم و بدون فشار باشد. ایجاد محیط گرم و همراه با بازی و مشارکت، موثرتر از زور و تنبیه است.
- آیا مشارکت کودک در تهیه غذا به افزایش اشتها کمک می کند؟
- بله، طبق مطالعات مجله Child Nutrition، حضور کودک در مراحل آشپزی می تواند اشتهایشان را تا 30 درصد افزایش دهد.
- چه موقع باید به متخصص تغذیه مراجعه کرد؟
- اگر کاهش اشتها موجب کاهش وزن، افت انرژی، یا علائم جسمی و روانی دیگر شد، مشاوره تخصصی ضروری است (انجمن تغذیه ایران).
| موضوع | نکات کلیدی |
|---|---|
| تنظیم ساعت غذا | ایجاد نظم در وعده های غذایی و اجتناب از میان وعده های سنگین |
| انتخاب مواد غذایی | استفاده از غذاهای رنگارنگ، ملایم، و دارای پروتئین مانند حبوبات و سبزیجات |
| مشارکت کودک | دعوت کودکان به آشپزی و بازی مرتبط به غذا |
| محیط غذا خوردن | ایجاد فضای گرم، بدون فشار و همراه با شادی |
| مراقبت تخصصی | بازدید از متخصص در صورت کاهش وزن و مشکلات جسمی |